Naar inhoud springen

Boreoale busschn

Van Wikipedia
(deureverweezn van Taiga)
Liggienge van de boreoale busschn.

De boreoale busschn of de tajga (Russiesch : тайга́; latyn : silva borealis) [1] vormn e bioom da gekenmerkt is deur busschn van koniefeern die mêesta bestoan uut pynboomn, sparn en lorkn.

Beschryvienge

[bewerkn | brontekst bewerken]
Boreoal bus van witte sparre, Denali Highway, Alaska-Gebergte, Alaska.

De tajga is 't grotste bioom in de weirld. In Nôord-Amerika bezet 't 't mêeste van 't binneland van Kanada en Alaska zowêl lik dêeln van d' uuterst nôordlike kontienentoale Verêenigde Stoatn (nôordlik Minnesota oovre 't Schiereiland van Michigan toe Upstate New York en nôordlik Niew Iengland), woa dat 't gekend is lik de Northwoods [2].

In Euroazje bedekn de boreoale busschn 't mêestndêel van Zweedn, Finland, veele van Nôorweegn, sommigte lêeggeleegn kustgebiedn van Ysland, veele van Rusland vanof Kareelje in 't Westn toe an de Stille Oseoane (woaroendre veele van Siebeerje), en dêeln van nôordlik Kazakstan, nôordlik Mongoolje, en nôordlik Japan (ip 't eiland Hokkajdoo). Pertanks, de belankrykste boomsôortn, de lankte van 't groejsezoen en de zoomre temprateurn varjeern. Byvôorbeeld bestoan 't mêestndêel van de boreoale busschn van Nôord-Amerika uut sparrn; de boreoale busschn van Skandienoavje en van Finland bevattn e mienglienge van fynsparrn, pynboomn en berkn; de Russiesche tajga ê sparrn, pynboomn en lorkn vôgnst de streeke, binst da d' Ôostsiebeeriesche tajga êen grôot lorknbus is.

E verschillnd' ipvattienge oovre de term tajga bestoatr in 't Iengls, woaby da "boreoal bus" in de Verêenigde Stoatn en Kanada sloat ip 't zuudlikste dêel van 't bioom, en woaby da mê "tajga" allêen mo de mêer barre gebiedn van 't nôordôostlik dêel van 't gebied dichte by de boomgrenze bedoeld wordn tegoare mê 't bioom "toendra". Hoffman (1958) besprikt d' êrkomste van da verschillnd gebruuk in Nôord-Amerika van de Russiesche noame. Aloewêl da ip grôote oogte 't boreoal bus oovregoat nor alpiene toendra oovre kreuplbus, is 't gin alpien bioom lik 't subalpien bus, en veele van de boroale busschn is lêege geleegn.

Klimoat en eirdrykskunde

[bewerkn | brontekst bewerken]
Jack London Mêer, Kolyma, Rusland.

De tajga is 't grotste land-bioom ip de weirld, en besloat 29% van de busbedekkienge van de weirld [3] woavan de grotste dêeln liggn in Rusland en in Kanada. De tajga is 't land-bioom mêt de lêegste joarliksche gemiddelde temprateure achtre de toendra en d' altyddeurnde yskappn. D' uuterste lêegste temprateurn binst de wientre in de nôordlikke tajga zyn typiesch lêegre of dedie van de toendra. De lêegste betrowboar gemeetn temprateurn in 't Nôordlik Oafroend woarn ipgeschreevn in de tajga van nôordôostlik Rusland. De boreoale busschn ên e subarktiesch klimoat mêt 'n styf grôot verschil in de temprateurn van de joargetydn, mo de lange en koede wientre is 't oovrêersnd kenmerk. Da klimoat wordt angeduud lik Dfc, Dwc, Dsc, Dfd en Dwd in de Klimoat-indeelienge van Köppen, 't gêene wilt zeggn da de korte zoomre (gemiddelde oovre 24 eurn van 10 °C of mêer) 1 toe 3 moandn deurt en altyd kortre is of 4 moandn. Dr zyn ook e poar veele klindre gebiedn die neign no 't oseoaniesche Cfc klimoat mê mildre wienters, binst da d' uuterst zuudn en (in Euroazje) westn van de tajga kommt toe in de vochtige kontienentoale klimoatn (Dfb, Dwb) mê langre zoomrs. De gemiddelde joarliksche temprateure in 't algemêen varjeert van -5 °C toe 5 °C [4], mo dr zyn stikkn van de boreoale busschn in ôostlik Siebeerje en 't binneland van Alaska-Yukon woa da de gemiddelde joarliksche temprateure mindre of -10 °C oalt [5][6]. Vôgnst sommigte bronn, goan de boroale busschn oovre in de gemienglde busschn ot de gemiddelde joarliksche temprateurn apeupri 3 °C oalt [7].

De tajga in e rieviere-valleeje dichte by Verkhoyansk, Rusland, ip 67°N, êt de koedste wientre-temprateure in 't nôordlik oafroend, mo d' uutrste kontienentalieteit van 't kliemoat gift e daggemiddelde van 22 °C in juli.
Boreoal bus by Shovel Point in Tettegouche State Park, lanst de nôordlikke kuste van 't Boovnmêer in Minnesota.

Nie-anêengeslootn permafrost wordt gevoenn in gebiedn mêt e gemiddelde joarliksche temprateure beneen 0 °C, binst da de Dfd en Dwd klimoat-zôonn (bluuvnd permafrost) vôornkommn en de groej beperkn toe oendiep wortlnde boomn lik Siebeeriesche lorke. De wientrs, mêt e gemiddelde temprateure oendr nul, deurn vuuve toe zeevn moandn. Temprateurn varjeern van −54 °C toe 30 °C oovr hêel 't joar. De korte zoomrs, zyn in 't algemêen warm en nat. In e grôot stik van de tajga zoedr e gemiddelde typiesche wientr temprateure zyn van -20 °C en e gemiddelde zoomre temprateure van 18 °C .

't Groejsezoen, ot de vegetoasje in de boreoale busschn toe leevn kommt, is geweunlik winnig langre of de klimatoloogiesche bepoalienge van de zoomre angezien da de plantn van 't boreal-bioom e lêegre zulle ên vo de groej te doen begunn. In Kanada, Skandienoavje en Finland, wordt 't groejsezoen dikkers geschat deur de tyd van 't joar te gebruukn o 't daggemiddelde van de temprateure +5 °C is of mêer. Vo de Taiga Plains in Kanada, varjeert 't groejsezoen van 80 toe 150 doagn, en vo 't Taiga Shield van 100 toe 140 doagn [8]. Sommigte bronn zeggn da 130 doagn groejsezoen typiesch zyn vo de boreoale busschn [9]. Vôgnst andr bronn zoe'n 50-100 vorstvrye doagn kenmerknd zyn [10]. Gegeevns vo platn in 't zuudwestlik Yukon-gebied geevn 80–120 vorstvrye doagn. 't Boreoal bus mê geslootn krôonndêk in 't Nasjonoal Park Kenozersky by Plesetsk (Provinsje van Arkhangelsk, Rusland) ê 108 vorstvrye doagn [11]. 't Lankste groejsezoen is te vienn in de klêene gebiedn mêt invloed van d' oseoane; in kustgebiedn van Skandienoavje en Finland kan 't groejsezoen van 't geslootn boreoal bus 145–180 doagn telln [12]. 't Kortste groejsezoen kommt vôorn ip de grenze van de nôordlikke tajga-toendra, woa dat 't bus nie mê ku groejn en de toendra 't landschap oovrêerst ot 't groejsezoen kortr is of 50–70 doagn [13][14], en 't 24-eure gemiddelde van de warmste moand van 't joar geweunlik 10 °C is of mindre. Ooge bridteliggienge wilt zeggn da de zunne nie verre boovn den ôoriezon grakt, en datr minndr zunne-energie oentvangn wordt of mêer no 't Zuudn. Mo d' ooge bridteliggienge gift ook styf lange zoomre-doagn, ot de zunne bykans 20 eurn boovn den ôoriezon stoat iedre dag, en mo zes eurn kloarte binst de doenkre wientrs, ofanklik van de bridteliggienge. De gebiedn van de tajga die binn de pôolsirkle liggn ên middrnachtszunne ip 21 juni en pôol-licht ip 21 decembre.

In de boreoale busschn volt betrekklik winnig neerslag in e joar (in 't algemêen 200–750 mm per joar, 1 000 mm in sommigte gebiedn), oofdzoaklik lik reegn in de zoomre-moandn, mor ook lik mist en snêew. Die mist, komt byzoendre veele vôorn in lêeggeleegn gebiedn binst en achtr de dôoj van de bevroozn Yszêejn, en betêeknt dat de zunneschyn nie oovrevloedig is in de tajga binst de lange zoomre-doagn. Angezien da d' eevaporoasje bygevôg lêege is vo 't grotste dêel van 't joar, oovrtreft de neerslag d' eevaporoasje, en is vuldoende vo gruuj te geevn an de dichte vegetoasje. Snêew ku bluuvn liggn ip de groend vo wê neegn moandn in de nôordlikste uutlooprs van de boreoale busschn [15].

In 't algemêen gruujn de boroale busschn te zuudn van de 10 °C juli-isotherm, mo by geleegneid goan ze zo verre nôordn lik de 9 °C juli-isotherm [16] . De zuudlikke grenze is mêer veranderlik, ofanklik van de reegnvol; tajga ku vervangn zyn deur bus-steppe te zuudn van de 15 °C juli-isotherm woa datr vrêe winnig reegn is, mo spreidt êm typiesch no 't zuudn toe an de 18 °C juli-isotherm, en platslik woda datr mêer reegn is (duudlik in ôostlik Siebeerje en 't anliggnde Buutn-Mantsjoereije) te zuudn van de 20 °C juli-isotherm. In die warmdre gebiedn ên de boreoale busschn mêer sôortnverscheidneid, mê mêer sôortn die warmte nôodig ên lik de Koreoansche pynboom (Pinus koraiensis), de Jezo-sparre (Picea jezoensis) en de Mandsjoeriesche denne (Abies holophylla), istr 'n oovregank bitje-by-bitje no de moatig warme loof- en gemienglde busschn of, mêer platslik (lanst de kustn van de Stille Oseoane van Nôord-Amerika en Oazje, no warmgemoatigde reegnbusschn.

Mêern en andre woatrs kommn veele vôorn in de tajga. 't Nasjonoal Park Helvetinjärvi, Finland, geleegn in boreoal bus mê geslootn krôonloage [17] mê gemiddelde joarliksche temprateure van 4 °C [18]

.

Jukon-Rieviere, Kanada. Verschillnde van de lankste rieviern in de weirld goan deur de Tajga, woaroendre den Ob, de Jenisei, de Leena, en de Mackenzie.

't Gebied da geweunlik geklasserd is lik tajga in Europa en Nôord-Amerika (mêt uutzoendrienge van Alaska) was nog nie zolange geleen bedekt mêt ys. O d' yskappn smoltn lietn z' inzienkiengn achtr in de topografie die sinsdien vulgeloopn zyn mê woatre, woaby datr mêern en moerassn oentstoenn (in 't byzoendre muskeg of mosmoeras-groend) die in al de boreoale busschn te vienn zyn.

In Zweedn volln de boreoale busschn tegoare mê 't begrip Norrland [19].

Groendn

[bewerkn | brontekst bewerken]

Tajga-groend is geweunlik joenk en voedsl-oarm. 't Diepe, mêt orgoaniesch materjoal verrykt profiel da anwezig is in de warmgemoatigde loofbusschn, oentbrikt [20]. D' ippervlakkieid van de groend is grôotndêels verôorzakt deur de koede, die de groend-oentwikklienge teegnwerkt en 't vo de plantn nie gemakklik makt vor undre te voedn [20]. Gevolln bloarn en mos kunn styf lange ip de groend bluuvn liggn in 't koed, nat kliemoat, tgêene undre orgoaniesche bydrage an de groend beperkt; zeurn uut d' altydgroene noaldn loogn ook de groend uut, en scheppn ook e spodosol, ook podzol genoamd [21]. Angezien de groend zeur is deur d' ofgevolln koniefeerenoaldn, gruujn dr ip de groend allêene mo korstmossn en mossn. In oopn plekkn en ip platsn mê mêer boreoale loofboomn, gruujn dr mêer kruudn en bessn. De verscheidneid van groend-organiesmn in 't boreoal bus is ooge, vergeleekn mê 't troopiesch reegnbus[22].

Plantn-weirld

[bewerkn | brontekst bewerken]

Angezien da Nôord-Amerika en Oazje verboenn gewist zyn deur de Bering-landbrugge, woarn dr 'n antal bêestn en plantn-sôortn (mêer beestn of plantn) in stoat vor undre ip de twêe vastelandn te vestign en woarn ze verspreid deur hêel 't tajga-bioom. Andre verschilln vôgns streeke, typiesch mê iedre geslacht dat verschillnde oendrscheidn sôortn ên, woavan da iedre verschillnde streekn van de boreoale busschn bezet. Tajgas ên ook sommigte klêenbloadige loofboomn lik berke, elze, wilge, en popliere; mêesta in gebiedn die oentsnappn an de mêest koede wientrs. 't Is de Dahoeriesche lorke (Larix gmelinii) die de koedste wientrs in 't Nôordlik Oafroend verdroagt in ôostlik Siebeerje. De mêest zuudlikke dêeln van de tajga kunn boomn ên lik êeke, esdôorn, iepe en linde verspreid tusschn de koniefeern, en dr is geweunlik e troagn oovrgank no 't warmgemoatigd gemiengld bus, lik by de Busschn in ôostlik Kanada - boreoaln oovregank. In 't sentroal gedêelte van de vastelandn mê 't droogste kliemoat, ku 't boreoal bus oovregoan no warmgemoatigd grasland.

Mosbedekkienge (Ptilium crista-castrensis) ip de groend van de tajga.

Der zyn twêe oofdtypn tajga. 't Zuudlik dêel is 't bus mê geslootn krôonedêk, da bestoat uut veele dichte byêenstoande boomn mê mos ip de groend. In oopn plekkn in 't bus zyn dr kruudn en struukn. 't Andre type is 't oafbus mê korstmossn of oopn tajga, mê boomn die voddr uut mekoar stoan en mê korstmossn ip de groend; 't latste type komt veele vôorn in 't uuterste Nôordn [23]. In 't uuterste Nôordn is de busbedêkkienge nie allêene lichtre, mo de boomn zyn ook mêer gestuukt no groejvorm; boovndien istr deur d' ysvormienge ook mêer asymmeetriesche zwarte sparre (in Nôord-Amerieka) mê mindre noaldn an de kant van de wiend [24]. In Kanada, Skandienoavje en Finland wordt 't boreoal bus geweunlik in drie oendre-zôones verdêeld : 't oog boreoal (nôordlik boreoal) of tajga; 't middn boreoal (geslootn bus); en 't zuudlik boreoal, e boreoal bus mê geslootn krôonedek en sommigte verspreid stoande loofboomn tusschn de koniefeern[25], lik esdôorn, olm en êeke. Da zuudlik boreoal bus êt 't langste en warmste groejsezoen van 't bioom, en in sommigte streekn (woaroendre Skandienoavje, Finland en westlik Rusland) wordt die oendrezôone algemêen gebruukt vor an landbow te doen. 't Boreoal bus êrbergt verschillnde beierdroagnde plantn; sommigte zyn beperkt toe 't middn en zuudlik geslootn bus (lik Fragaria vesca en Mitchella repens); andre gruujn ip de mêeste stikkn van de tajga (lik Vaccinium spp. en Rubus chamaemorus; en andre kun gruujn zowêl in de tajga of in 't zuudlikste dêel van de toendra (lik Cornus canadensis).

De busschn van de tajga bestoan oofdzoaklik uut koniefeern, oovrêerst deur lorkn, sparrn, denn en pynboomn. D' oafbus-mienglienge varjeert nor eirdrykskunde en kliemoat lik byvôorbeeld d' ekostreeke van de Boreoale busschn in ôostlik Kanada ip d' oogre liggiengn van de Lorentynsche Bergn en de nôordlikke Appalachen in Kanada die oovrêerst is deur boalsm-denn, binst da voddr no 't Nôordn in de Tajga van 't ôostlik Kanadeesch Schild van nôordlik Kebêk en Labrador zwarte sparre en moeras-lorke ipvolln.

Keegls van Banks-pynboomn en morielje-paddestoeln achtr e brand in e boreoal bus.

Altydgroene sôortn in de boreoale busschn (sparre, denne, en pynboomn) ên 'n antal aanpassiengn speesjoal vor oovreleevienge in d' yskoede wienters, aloewel da de lorken mêt undre ofvollnde noaldn 't mêest van aal weerstand ên teegn de koede. Tajga-boomn ên mêesta oendiepe workls vor undre vôordêel te kunn doen van d' oendiepe groendn, binst da veele van undre vôgnst 't sezoen undre biejoosjemie verandrn vor undre mêer weerstand te geevn teegn 't vervriezn, wa da "artn" gêetn wordt [26]. De nowe keeglevorm van de nôordlikke koniefeern, en undre no beneen angnde takkn, êlpn undre ook vo de snêew of te schuddn [26].

Omda de zunne lêege stoat vo 't grotste dêel van 't joar, is 't moejlik vo de plantn eenergie 't oaln uut de fotosynteeze. Pynboom, sparre en denne verliezn undre noaldn nie vôgns 't sezoen en kunn fotosynteetiezeern mêt undre oede noaldn in de loate wientre en in de lente otr mêer kloarte is mor ot de temprateurn nog te lêege zyn vo 't begun van de niewe gruuj. D' anpassienge van altydgroene noaldn vermindert 't woatreverlies deur transpieroasje en undre doenkre groene kleur veroogt undre ipnoame van zunnelicht. Aloewêl da neerslag gin beperknde faktor is, vervriest de groend in de wientremoandn en de planteworkls zyn nie in stoat vo woatre ip te zuugn, zodus ku verdroogienge e serjeus probleem zyn in de loate wientre vo d' altydgroene boomn.

Aloewêl da de tajga oovrêerst wordt deur koniefeere-busschn zyn dr toch ook sommigte loofboomn te vienn : berkn, popliern, wilgn, en lystrbessn. Veele kruudn, lik voarns en somtyds Allium tricoccum (e sôorte daslook) bedekkn de groend. Van tyd toe tyd (mê kriengloopn van 20-200 joar) deurbreekn busbrandn de krôone-doakn, zodat de zunnekloarte niewe gruuj meuglik makt ip de busgroend. vo sommigte sôortn zyn busbrandn e nôodzoaklik dêel uut de kriengloope van de tajga; sommigte, lik byvôorbeeld Banks-pynboom ên keegls die allêene mor oopngoan vor undre zoad te lossn achtr e brand, en ze verspreidn tonne undre zoadn ip de pas blôot gekommn groend; sommigte sôortn paddestoeln (lik de morielje (Morchella)) zyn ook gekend vo da te doene. Grassn gruuj oovral woa datr e bitje zunne is, en mossn en korstmossn genèèrn undre ip de natte groend en ip de boomstammn. In verglykienge mêt andre bioomn, pertanks, istr mo winnig biodiversieteit in de tajga.

Koniefeere-boomn zyn d' oovrêersnde plantn van 't tajga-bioom. Styf winnig sôortn uut vier geslachtn zyn te vienn: d' altydgroene sparre, denne en pynboom, en de bladvollige lorke. In Nôord-Amerika, zyn êen of twêe sôortn sparre en êen of twêe sôortn denne oovrêersnd. Deur hêel Skandienoavje en westlik Rusland is de geweune pynboom (Pinus sylvestris) 'n algemêene komponente van de boreoale busschn, binst da de tajga van 't Russiesche Verre Ôostn en Mongoolje oovrêerst is deur lorke.

Bêestn-weirld

[bewerkn | brontekst bewerken]
Bruune beir, Kamtsjatka-Schiereiland. Bruune beirn zyn oendre de grotste en mêest verspreide alleseetrs uut de tajga.

De boreoale busschn êrbergn e betrekklik klêen antal bêestn-sôortn deurda 't kliemoet zor ard is. De Kanadeesche tajga omvat 85 sôortn zoogbêestn, 130 sôortn visschn, en by benoadrienge 32 000 sôortn insektn [27]. Insektn speeln e issensjêele rolle lik bestuuvrs, oentbienders, en lik dêel van de voedsl-keekn. Veele nestlende veugls steun ip undre vor eetn 't ên in de zoomr-moandn. De koede wienters en korte zoomrs maakn de tajga e moejlik bioom vo reptieln en amfiebien, die ofangn van d' omgeevienge vor undre lichoamstemprateurn te reegln, en dr zyn mor e poar sôortn in 't boreoal bus woaroendre Thamnophis sirtalis (e slange uut Nôord-Amerika), den Europeeschn adder (Vipera berus), Ambystoma laterale en Eurycea bislineata (twêe salamandrs uut Nôord-Amerika), Siebeeriesche salamandre (Salamandrella keyserlingii), Rana sylvatica, Rana pipiens en Pseudacris maculata (drie Nôord-Ameriekoansche puutn), Anaxyrus americanus en Anaxyrus hemiophrys (twêe Nôord-Ameriekoansche paddn). De mêeste bluuvn oendr de groend in de wientre. Visschn uut de tajga moetn weerstand ên teegn 't leevn in koed woatre en moetn undr kunn anpassn an 't leevn in woatre da mêt ys bedekt is. Sôortn uut de tajga omvattn grôote woajrvis (Dallia pectoralis), snoek (Esox lucius), brêebêk-boarze (Sander vitreus), Catostomus catostomus catostomus, Catostomus commersonii, verschillnde sôortn Coregonus, Prosopium cylindraceum , Prosopium coulterii, arktiesche prik (Lethenteron camtschaticum), verschillnde sôortn vlagzoalmn (Thymallus spp), bronneforelle (Salvelinus fontinalis) (mêt ook bronnefprelle die no de zêe goat in de Hudson-Boaje), tjumzoalm (Oncorhynchus keta), Hucho taimen, Brachymystax lenok en Couesius plumbeus.

De tajga êrbergt 'n antal grôote plantneetnde zoogbêestn, lik eeland (Alces alces) en karieboe (Rangifer tarandus). Sommigte gebiedn van 't mêer zuudlikke geslootn boreoal bus ên ook populoasjes van andre êrtachtign lik wapietie (Cervus canadensis) en reesôortn (Capreolus spp.) [28]. 't Grotste bêeste uut de tajga is de bus-biezong (Bison bison athabascae), gevoenn in nôordlik Kanada, Alaska en y wierd nog nie lange geleen uutgezet in 't Russiesche Verre Ôostn [29]. Klêene zoogbêestn van de tajga omvattn knoagbêestn-sôortn woaroendre beevre, êekôorn, oerzong (Erethizon dorsatum) en woelmuuzn, mor ook klêene antalln oaze-achtign lik snêewschoe-oaze (Lepus americanus), en snêew-oaze (Lepus timidus). Die sôortn ên undre angepast vo de strienge wientr te kunn oovreleevn in undre leefgebied. Sommigte grotre zoogbêestn, lik beirn, eetn zoveele of da ze kunn in de zoomre vo dikke te wordn, en doen e wientresloap in de wientre. Andre bêestn ên angepaste loagn pelsoar of pluumn vor undre of te zoendrn van de koede. Vlêeseetnde zoogbêestn moetn angepast zyn vo grôote ofstandn te kunn reizn ip zoek no de styf verspreide prôojn of de meuglikeid ên vor ook plantn te kunn eetn of andre vormn van voedsl (lik by wasbeirn (Procyon lotor)). Roof-zoogbêestn van de tajga omvattn Kanadeesche lynx (Lynx canadensis), euroaziesche lynx (Lynx lynx), êrmelyntje (Mustela erminea), Siebeeriesche weezle (Mustela sibrica), weezle (Mustela nivalis), soablemartre (Martes zibellina), Ameriekoanse martre (Martes americana), Kanadeeschn ottre (Lontra canadensis), visottre (Lutra lutra), Ameriekoansche nerts (Neovison vison), veelvroate (Gulo gulo), vismartre (Martes pennanti), grysde wolf (Canis lupus), prèèriewolf (Canis latrans), rôo vos (Vulpes vulpes), bruune beir (Ursus arctos) , Ameriekoansche zwarte beir (Ursus americanus), Oaziesche das (Meles leucurus), Oaziesche zwarte beir of kroagbeir (Ursus thibetanus), ysbeir (Ursus maritimus) (allêene mo klêene stiksjes ip de schiddienge van de tajga-toendra) en de Siebeeriesche tygre (Panthera tigris altaica).

Mêer of 300 sôortn veugls moakn undre nestn in de boreoale busschn [30]. Siebeeriesche lystre (Geokichla sibirica), witkeelgorze (Zonotrichia albicollis), en gilwe zwartkeelzangre (Setophaga virens) miegreern no da leefgebied vo te profieteern van lange zoomr-doagn en den oovrevloed an insektn die te vienn zyn roend de veele moerassn en mêern. Van de 300 sôortn veugls die 's zoomrs in de tajga leevn, zyndr mo 30 die in de wientr bluuvn [31]. Die latste zyn ofwê kadoavr-eetrs of roofveugls leevnde zoogbêestn kunn pakkn. Doaby zyn stêenoarnd (Aquila chrysaetos), ruugpôotbuuzrd (Buteo lagopus), en kroajachtign, of ook nog zoad-eetnde veugls, woaroendre verschillnde sôortn ruugpôot-oendrs (Tetraoninae) en kruusbekkn (Loxia spp).

Brand

[bewerkn | brontekst bewerken]

Busbrand is êen van de mêest belangryke faktôorn die vorm geevn an de soamstellienge en d' oentwikklienge van busbestandn uut de tajga [32]. 't Is 'n oovrêersnde bestandsverniewnde verstôorienge in 't grotste dêel van 't Kanadeesche boreoal bus [33]. De brand-geschiednisse die 'n ekosystêem kenmerkt is zyn "brand-patrôon", da drie elementn telt : (1) 't vier-type en d' eevigeid (byvôorbeeld, krôonvier, geweldige ipprvlakte-viern, en lichte ippervlakte-viern), (2)d' ofmeetienge van typiesche brandn van betêeknisse, en (3) frikwênsje en intrvolln van weerekêer vo bepoalde land-êeneedn [34].

Eksterne koppliengn

[bewerkn | brontekst bewerken]

Zied ook noa

[bewerkn | brontekst bewerken]
Boreoale busschn uut 't Palaearctis
PA0601 Boreoale busschn van ôostlik Siebeerje Rusland
PA0602 Boreoale berkebusschn en alpiene toendra in Ysland Ysland
PA0603 Beikn en dinne gezoajde busschn van Kamtsjatka en de Koerieln Rusland
PA0604 Boreoale busschn van Kamtsjatka en de Koerieln Rusland
PA0605 Boreoale busschn van nôordôostlik Siebeerje Rusland
PA0606 Boreoale busschn van Okhotsk-Mantsjoerye Rusland
PA0607 Boreoale busschn van Sakhalien Rusland
PA0608 Skandienoavsche en Russiesche boreoale busschn Finland/Nôorweegn/Rusland/Zweedn
PA0609 Koniefeere-busschn van Transbajkal Mongoolje/Rusland
PA0610 Bergbusschn en toendra van den Oeral Rusland
PA0611 Boreoale busschn van westlik Siebeerje Rusland
Boreoale busschn uut 't Nearctis
NA0601 Boreoale bergbusschn van 't Alaska-Schiereiland Alaska (USA)
NA0602 Busschn van 't sentroal Kanadeesch Schild Kanada
NA0603 Boreoale busschn roend de Cook-Golve Alaska (USA)
NA0604 Boreoale busschn van de Koopre-Ôogvlakte Alaska (USA)
NA0605 Boreoale busschn in ôostlik Kanada Kanada
NA0606 Tajga van 't ôostlik Kanadeesch Schild Kanada
NA0607 Vlakte-tajga van Binn-Alaska en Joekon Kanada/USA
NA0608 Busschn van sentroal Kanada Kanada
NA0609 Busschn van 't westlik Kanadeesch Schild Kanada
NA0610 Tajga tusschn de Muskwa-Bergn en 't Grôot Sleevie-Mêer Kanada
NA0611 Busschn van d' ooglandn van Newfoundland Kanada
NA0612 Busschn van 't nôordlik Kanadeesch Schild Kanada
NA0613 Busschn van de nôordlikke Kordieleera Kanada
NA0614 Tajga van de Nôordwestlikke Gebiedn Kanada
NA0615 Woestenyn an de kustn van de schiereilandn Avalon en Burin Kanada
NA0616 Tajga an de zuudlikke Hudson-Boaje Kanada
NA0617 Drooge busschn van 't binneland van Joekon Kanada


Verwyziengn

[bewerkn | brontekst bewerken]
Wikimedia Commons
Boreoal bus dichte by 't Bajkal-Mêer in Rusland.

<references>

  1. ↑ "taiga." Dictionary.com Unabridged (v 1.1). Random House, Inc. 12 Mar. 2008. web link
  2. ↑ (en) List of Plants & Animals in the Canadian Wilderness, Trails.com, 2010-07-27
  3. ↑ (en) Taiga biological station: FAQ, Wilds.mb.ca
  4. ↑ (en) Marietta the Taiga and Boreal forest, Marietta.edu
  5. ↑ (en) Yakutsk climate, Worldclimate.com
  6. ↑ (en) WWF ecoregion na0607 Interior Alaska-Yukon lowland taiga.
  7. ↑ (en) WWF ecoregion na0406 The eastern forest - boreal transition.
  8. ↑ (en) Climate of Canadian ecozones, Geography.ridley.on.ca
  9. ↑ (en) Berkley: about biomes, Ucmp.berkeley.edu
  10. ↑ (en) Taiga Blueplanetbiomes.
  11. ↑ (en) Kenozersky National Park, Wild-russia.org.
  12. ↑ (en) University of Helsinki: Carabid diversity in Finnish taiga.
  13. ↑ (en) Tundra, Blueplanetbiomes.
  14. ↑ (en) Nature Works:Tundra, Nhptv.org
  15. ↑ (en) Sayre A.P. 1994 : Taiga, Twenty-First Century Books, New York
  16. ↑ (en) Arno & Hammerly 1984, Arno et al. 1995
  17. ↑ (en) Finland vegetation zone and freshwater biome
  18. ↑ TAMPERE/PIRKKALA, FINLAND Weather History and Climate Data, Worldclimate.com.
  19. ↑ (en) Sporrong, Ulf 2003 : The Scandinavian landscape and its resources, Knut helle; The Cambridge History of Scandinavia, Cambridge University Press 1, 22 p.
  20. ↑ 20,0 20,1 Sayre, 19.
  21. ↑ Sayre, 19-20.
  22. ↑ (en) Study reveals for first time true diversity of life in soils across the globe, new species discovered, Physorg.com
  23. ↑ Sayre, 12-3.
  24. ↑ (en) Hogan, C. Michael 2008 : Black Spruce: Picea mariana, GlobalTwitcher.com, ed. Nicklas Stromberg
  25. ↑ (en) La Roi George H. Boreal forest, The Canadian Encyclopedia
  26. ↑ 26,0 26,1 Sayre, 23
  27. ↑ (en) Nature in the boreal forest biome, Hww.ca.
  28. ↑ (en) Western roe deer: facts and range, Borealforest.org.
  29. ↑ (en) Government of Canada to Send Wood Bison to Russian Conservation Project.
  30. ↑ (en) Boreal songbird initiative Borealbirds.org.
  31. ↑ Sayre, 28.
  32. ↑ (en) Rowe, J.S. 1955 : Factors influencing white spruce reproduction in Manitoba and Saskatchewan, Can. Dep. Northern Affairs and National Resources, For. Branch, For. Res. Div., Ottawa ON, Project MS-135, Silv. Tech., Note 3. 27 p.
  33. ↑ (en) Amiro, B.D.; Stocks, B.J.; Alexander, M.E.; Flannigan, M.D.; Wotton, B.M. 2001 : Fire, climate change, carbon and fuel management in the Canadian boreal forest, Internat. J. Wildland Fire, 10:405–413.
  34. ↑ (en) Heinselman, M.L. 1981 : Fire intensity and frequency as factors in the distribution and structure of northern ecosystems, p. 7–57 in Proceedings of the Conference: Fire Regimes in Ecosystem Properties, Dec. 1978, Honolulu, Hawaii. USDA, For. Serv., Washington DC, Gen. Tech. Rep., WO-26.
Overgenomen van "https://vls.wikipedia.org/w/index.php?title=Boreoale_busschn&oldid=312258"